De hindoe kent verschillende fasen van het leven en de daarbij behorende rituelen die deze fasen accentueren en verrijken. Deze rituelen worden “sanskaars” genoemd en betekent “verbeteren”, “reinigen” of “geestelijke lessen”.
De sanskaars beginnen zelfs al voor de geboorte van een kind en strekken zich uit tot na de dood. Elke keer als het leven van de Hindoe in een nieuwe fase treedt vindt er een sanskaar plaats. Een sanskaar kan gezien worden als een deur die toegang biedt tot een nieuwe fase in het leven. Ook biedt een sanskaar de middelen aan de individu die hij nodig heeft in de nieuwe fase van het leven. Een sanskaar is eigenlijk een reinigingsproces waarbij het “slechte” inclusief “onwetendheid” wordt geëlimineerd en plaats maakt voor alles wat nodig is om het hoogste doel te bereiken, namelijk moksj (verlossing).
Er zijn een groot aantal sanskaars waarvan de volgende de belangrijkste zijn:
Garbhadhaan-sanskaar
Deze sanskaar vindt plaats op het moment van de conceptie. De conceptie wordt gezien als een heilige daad die plaatsvindt op een zo gunstig mogelijk tijdstip. Hiermee roepen de aanstaande ouders een nieuw leven in hun eigen leven.
Poensawan-sanskaar
In de derde maand van de zwangerschap wordt het nieuw leven verwelkomd met diverse mantra’s.
Siemantonayan-sanskaar
Deze sanskaar vindt plaats in de zevende maand van de zwangerschap. Met de recitatie van mantra’s wordt bescherming van de moeder en het kind tegen kwade invloeden betracht. De ceremonie ondersteunt een gunstige ontwikkeling van het embryo.
Djaatkarm-sanskaar
Deze sanskaar vindt onmiddellijk na de geboorte van het kind plaats. Het pasgeboren kind wordt door de vader verwelkomd. Hij bidt voor het welzijn van het kind en voedt het met honing en ghie (= geklaarde boter). De vader fluistert mantra’s (heilige spreuken) in het oor van de baby. Het kind wordt weer aan de moeder gegeven en krijgt dan de eerste borstvoeding. De liederen die bij de geboorte van een kind worden gezongen noemt men sohars.
Naamkaran-sanskaar
Het pasgeboren kind verkrijgt na het reciteren van heilige mantra’s een naam. De naam wordt uit de geboortehoroscoop van het kind herleid.
Nieshkraman-sanskaar
Een pasgeboren kind wordt zeer beschermd opgevoed en blijft meestal binnen. Het kind wordt ouder en er komt een moment dat het de buitenwereld gaat verkennen. Buiten krijgt een kind te maken met indrukken en invloeden die soms niet overeenkomen met de waarden en normen die het tot nu toe heeft ontwikkeld. De Nieshkraman-sanskaar geeft een stukje bescherming tegen die invloeden.
Anprashna-sanskaar
Deze ceremonie vindt plaats in de zesde maand na de geboorte. Dit is het moment waarop het kind voor het eerst vast voedsel krijgt. De Anprashna-sanskaar bestaat uit het reciteren van mantra’s en een poedjaa (dienst gericht aan god).
Choerraakarna-sanskaar (moerran-sanskaar / moenddan-sanskaar)
Het haar wat een baby bij geboorte heeft meegekregen wordt als onrein beschouwd. Dit moet weggeschoren worden om plaats te maken voor nieuwe (sterke en schone) haar. Ook tijdens deze sanskaar vindt er een “poedjaa” plaats.
Karnawédh-sanskaar
Op de oorlel van het kind wordt er een gaatje geprikt, dit dient onder andere voor de bevordering van de gezondheid.
Wiedyaa-aarambh-sanskaar
Deze sanskaar vindt plaats als het kind met het leren van lezen en schrijven begint. De sanskaar reikt middelen om optimaal gebruik te maken van het verstand.
Oepnayan-sanskaar (Djanéw-sanskaar)
Jongens tussen vijf en acht jaar krijgen de heilige draad (drie draden van garen inéén gebonden). Dit wordt als een soort “tweede geboorte” gezien. Hierna wordt het kind geschikt geacht om zijn studie en leven van eenvoud en celibaat in de school van de goeroe (leermeester) te beginnen.
Wéd-aarambh-sanskaar
Als een student een bepaald niveau heeft bereikt kan hij beginnen met de studie van de Wéds.
Késhaant-sanskaar
Als het kind de puberteit ingaat wordt hij opnieuw kaalgeschoren. Hiermee wordt de student er op gewezen dat hij zich op zijn studies moet blijven richten, nu er nieuwe gevoelens in hem aanwakkeren.
Samaawartan-sanskaar
Na de studie van de Wéds vindt deze sanskaar plaats en kan de student naar huis terugkeren.
Wiewaah-sanskaar
De Wiewaah-sanskaar is één van de belangrijkste Sanskaars en betreft het huwelijksinzegening. De student is afgestudeerd en wordt geacht zichzelf met gezin te kunnen onderhouden. De hoofdceremonie, die zeker drie uur duurt, beslaat symbolisch alle aspecten van het dagelijkse leven en de plichten van man en vrouw.
Antyeshtie-sanskaar
Deze sanskaar wordt door de achterblijvers verricht, meestal door de oudste zoon. Met behulp van de rituelen neemt de overledene afscheid van het leven.
